MELAWAT KEMBALI AKTA BAHASA KEBANGSAAN
Malaysia adalah di antara beberapa buah negara di dunia yang memperuntukkan akta khas berkenaan bahasa kebangsaan. Walaupun Perlembagaan Persekutuan 1957 di bawah Perkara 152 telah menjamin kedaulatan dan autoritatik bahasa kebangsaan, namun kewujudan Akta Bahasa Kebangsaan 1963/1967 (Akta 32) adalah bertujuan memastikan bahasa kebangsaan diaplikasi dan diimplementasikan secara holistik di dalam struktur kehidupan rakyat dan pemerintahan negara.
Akta 32 pertama kali diperbuat pada 1963 dan seterusnya pada 1967 yang mana telah disatu dan disemak pada 1971. Seksyen 1 akta berkenaan menyatakan bahawa bahasa kebangsaan terpakai di seluruh negara termasuk Sabah dan Sarawak. Manakala Seksyen 2 pula menegaskan bahawa bahasa kebangsaan hendaklah digunakan bagi maksud rasmi dalam segala hal selaras dengan Perkara 152 (1) Perlembagaan.
Bagi tujuan terjemahan pula, Seksyen 3 Akta ini membenarkan terjemahan selain bahasa kebangsaan dibuat demi kepentingan awam dan Yang Dipertuan Agong boleh membenarkan penggunaan bahasa Inggeris untuk tujuan rasmi setakat yang difikirkan patut mengikut peruntukan di bawah Seksyen 4 akta berkaitan.
Di sini menampakkan bahasa kebangsaan bersifat fleksibel, anjal, dinamik serta tidak bersifat jumud dengan menerima pakai aplikasi bahasa lain demi kepentingan awam dan bagi memastikan kelancaran proses pentadbiran negara. Tambahan pula kita sedang berada di dalam arena globalisasi, maka Malaysia telah bersedia sejak dulu lagi untuk bersaing dan mengiktiraf bahasa selain bahasa kebangsaan.
Kelonggaran dan kelebihan diberikan kepada Ahli Parlimen dan Dewan Undangan Negeri (DUN) di mana mereka boleh menggunakan bahasa Bahasa Inggeris jika perlu selaras dengan Seksyen 5 akta ini dan perlu mendapat kebenaran Yang Dipertua Dewan Negara, Dewan Rakyat dan DUN masing-masing.
Baru-baru ini Menteri Kebudayaan, Kesenian dan Warisan (KEKWA), Datuk Seri Dr. Rais Yatim telah menegur segelintir ahli Parlimen yang gagal menguasai dan tidak memberi perhatian serius kepada bahasa kebangsaan ketika berbahas di dalam Parlimen, dan tahap penguasaan bahasa mereka masih lemah serta memalukan. Perkara ini wajar diberikan penekanan sewajarnya, walaupun ahli Parlimen di negara kita mempunyai imuniti untuk bercakap apa sahaja di dalam Parlimen.
Berkenaan teks sahih undang-undang pula, Seksyen 6 akta ini memperuntukkan agar segala rang undang-undang yang dicadangkan di Parlimen atau DUN sama ada akta bagi kerajaan pusat, enakmen bagi kerajaan negeri dan ordinan yang diisytiharkan oleh Yang Dipertuan Agong, hendaklah dibuat di dalam bahasa kebangsaan dan bahasa Inggeris; dan teks dalam bahasa kebangsaan adalah dianggap sahih atau Yang Dipertuan Agong menentukan sebaliknya.
Bahasa kebangsaan juga turut berperanan di dalam institusi perundangan negara di mana Seksyen 8 memastikan segala prosiding, tidak termasuk pemberian keterangan oleh saksi; dilaksanakan di dalam bahasa kebangsaan sama ada di Mahkamah Persekutuan, Mahkamah Rayuan, Mahkamah Tinggi, Mahkamah Sesyen atau Mahkamah Majistret. Walaupun Perkara 152 (4) Perlembagaan membenarkan bahasa Inggeris digunakan, namun bahasa kebangsaan wajar diberikan keutamaan.
Seksyen 9 Akta 32 pula menyentuh berkenaan tulisan bahasa kebangsaan adalah Rumi, namun begitu akta ini turut memberi kedudukan yang istimewa kepada tulisan Jawi yang menjadi tulisan asal dan kebanggaan umat Melayu di rantau ini serta menjamin kewibawaannya. Namun begitu hakikatnya, tulisan jawi semakin dipinggir dan dilupakan dalam arus kehidupan seharian. Pengenalan program J-Qaf (Jawi, Quran, Arab dan Fardhu Ain) di sekolah-sekolah rendah seluruh negara mampu memberi impak positif kepada perkembangan tulisan jawi di negara kita dalam jangka masa panjang.
Selanjutnya, Seksyen 10 akta ini memperuntukkan bahawa bentuk angka dalam bahasa kebangsaan ialah bentuk angka Arab dan Seksyen 11 pula menerangkan bahawa penyediaan sesuatu borang boleh dilakukan di dalam bahasa kebangsan atau bahasa Inggeris, namun begitu bahasa kebangsaan perlu diberi keutamaan yang sepatutnya.
Malangnya selepas 50 tahun negara menyambut kemerdekaan, masih terdapat hampir 90 peratus borang, dokumen, perjanjian, surat ikatan dan lain-lain lagi yang melibatkan penjualan serta pembelian rumah, kereta, jentera, hartanah dan sebagainya dalam bahasa Inggeris. Situasi ini menimbulkan implikasi besar kepada rakyat Malaysia yang berbilang kaum Melayu, Cina, India dan lain-lain apabila bahasa perjanjian yang digunakan agak sukar untuk dihafami.
Oleh yang demikian, penyediaan sesuatu perjanjian hendaklah di dalam bahasa kebangsaan agar pihak-pihak yang berkontrak memahami apa yang ditandatangani serta bentuk kontrak yang dimasuki.
Jika diteliti, Akta Bahasa Kebangsaan ini hanya menyebut berkenaan bahasa kebangsaan tanpa spesifik menyebut bahasa Malaysia atau bahasa Melayu. Walaupun akta ini secara keseluruhannya tidak memberi definisi bahasa kebangsaan, namun begitu dengan berpandukan Perlembagaan Persekutuan, maka dapatlah difahami bahawa bahasa Malaysia adalah bahasa kebangsaan seperti yang dimaksudkan, tanpa sebarang pertikaian.
Dalam buku Koleksi Ucapan Tun Syed Nasir (1996) dinukilkan bahawa " kerajaan telah mengetahui dan menginsafi betapa besar tanggungjawab negara terhadap perkembangan bahasa kebangsaan untuk menjadikan bahasa perantaraan umum yang digunakan oleh masyarakat kita. Bahasa ini juga akan menjadi bahasa rasmi yang digunakan sebagai alat perhubungan antara kerajaan dengan rakyat dalam segala urusan. Pada satu tahap yang lain bahasa ini akan menjadi bahasa ilmu pengetahuan yang meliputi semua peringkat sekolah, maktab perguruan dan universiti. Semua tujuan ini mestilah tercapai dengan baik supaya kedaulatan bahasa kebangsaan itu menepati erti kata yang sebenar.
Kemajuan sesuatu bahasa dapat dicapai melalui perjuangan bangsa. Kemajuan bahasa Melayu kita bergantung kepada setakat mana usaha kita memperjuangkannya. Berbagai-bagai liku jalan yang ditempuhi datuk nenek kita dala perjuangan mereka menegakkan kedaulatan bahasa kita sehingga bahasa kita terus hidup hingga hari ini. Sekarang sampai pula zaman kita, keturunan yang hidup segar kerana mendapat nafas baru setelah bergolak merebut kemerdekaan untuk meneruskan perjuangan ini. Kita sedang menempuh suatu cabaran yang meminta tiap-tiap orang yang cintakan bahasa kebangsaan membuat pengorbanan, baik berupa masa mahupun tenaga".
Banyak pihak yang boleh memainkan peranan penting terutamanya para sasterawan, penulis, wartawan dan sebagainya perlu memperbanyak dan tingkatkan penulisan mereka; para hakim dan ahli perundangan pula wajar berusaha menulis sebanyak mungkin penghakiman kes mahkamah di dalam bahasa kebangsaan; atau ahli profesional seperti doktor, peguam, jurutera, arkitek, ahli akademik dan lain-lain hendaklah giat menulis buku dan penerbitan berkaitan bidang masing-masing dalam bahasa kebangsaan.
Orang ramai juga perlu memainkan peranan masing-masing dan tidak wajar sekadar menjadi penumpang dan penonton atau Pak Kadok sahaja. Bagi jutawan dan hartawan pula, sebagai melaksanakan tanggungjawab sosial korporat (CSR), mereka perlu bersedia menyumbang dan membiayai kelancaran aktiviti penerbitan dalam bahasa kebangsaan dan kegiatan bahasa di negara kita.
Persoalan yang masih menjadi tanda tanya sehingga ke hari ini ialah apakah perkembangan dan berita terkini kepada pindaan Akta seperti yang dihebohkan pada tahun lepas yang akan membolehkan pencemar bahasa dikenakan denda sehingga RM1,000?
Setelah hampir 50 tahun negara merdeka, maka usaha dan inisiatif semua pihak untuk meletakkan kembali status keagungan bahasa kebangsaan di persada yang selayaknya perlu digembleng kerana bahasa yang sudah berusia lebih 2500 tahun ini merupakan bahasa utama dunia yang ditutur oleh lebih 200 juta orang di seluruh dunia. Sempena bulan bahasa dan sastera yang sedang disambut sepanjang bulan September ini, semangat cintakan bahasa dan menjadikan bahasa jiwa bangsa perlu disemai dan dijadikan cara hidup masyarakat Malaysia.
RUJUKAN:
Asmah Haji Omar, 1985. Susur Galur Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka
Akta 32 pertama kali diperbuat pada 1963 dan seterusnya pada 1967 yang mana telah disatu dan disemak pada 1971. Seksyen 1 akta berkenaan menyatakan bahawa bahasa kebangsaan terpakai di seluruh negara termasuk Sabah dan Sarawak. Manakala Seksyen 2 pula menegaskan bahawa bahasa kebangsaan hendaklah digunakan bagi maksud rasmi dalam segala hal selaras dengan Perkara 152 (1) Perlembagaan.
Bagi tujuan terjemahan pula, Seksyen 3 Akta ini membenarkan terjemahan selain bahasa kebangsaan dibuat demi kepentingan awam dan Yang Dipertuan Agong boleh membenarkan penggunaan bahasa Inggeris untuk tujuan rasmi setakat yang difikirkan patut mengikut peruntukan di bawah Seksyen 4 akta berkaitan.
Di sini menampakkan bahasa kebangsaan bersifat fleksibel, anjal, dinamik serta tidak bersifat jumud dengan menerima pakai aplikasi bahasa lain demi kepentingan awam dan bagi memastikan kelancaran proses pentadbiran negara. Tambahan pula kita sedang berada di dalam arena globalisasi, maka Malaysia telah bersedia sejak dulu lagi untuk bersaing dan mengiktiraf bahasa selain bahasa kebangsaan.
Kelonggaran dan kelebihan diberikan kepada Ahli Parlimen dan Dewan Undangan Negeri (DUN) di mana mereka boleh menggunakan bahasa Bahasa Inggeris jika perlu selaras dengan Seksyen 5 akta ini dan perlu mendapat kebenaran Yang Dipertua Dewan Negara, Dewan Rakyat dan DUN masing-masing.
Baru-baru ini Menteri Kebudayaan, Kesenian dan Warisan (KEKWA), Datuk Seri Dr. Rais Yatim telah menegur segelintir ahli Parlimen yang gagal menguasai dan tidak memberi perhatian serius kepada bahasa kebangsaan ketika berbahas di dalam Parlimen, dan tahap penguasaan bahasa mereka masih lemah serta memalukan. Perkara ini wajar diberikan penekanan sewajarnya, walaupun ahli Parlimen di negara kita mempunyai imuniti untuk bercakap apa sahaja di dalam Parlimen.
Berkenaan teks sahih undang-undang pula, Seksyen 6 akta ini memperuntukkan agar segala rang undang-undang yang dicadangkan di Parlimen atau DUN sama ada akta bagi kerajaan pusat, enakmen bagi kerajaan negeri dan ordinan yang diisytiharkan oleh Yang Dipertuan Agong, hendaklah dibuat di dalam bahasa kebangsaan dan bahasa Inggeris; dan teks dalam bahasa kebangsaan adalah dianggap sahih atau Yang Dipertuan Agong menentukan sebaliknya.
Bahasa kebangsaan juga turut berperanan di dalam institusi perundangan negara di mana Seksyen 8 memastikan segala prosiding, tidak termasuk pemberian keterangan oleh saksi; dilaksanakan di dalam bahasa kebangsaan sama ada di Mahkamah Persekutuan, Mahkamah Rayuan, Mahkamah Tinggi, Mahkamah Sesyen atau Mahkamah Majistret. Walaupun Perkara 152 (4) Perlembagaan membenarkan bahasa Inggeris digunakan, namun bahasa kebangsaan wajar diberikan keutamaan.
Seksyen 9 Akta 32 pula menyentuh berkenaan tulisan bahasa kebangsaan adalah Rumi, namun begitu akta ini turut memberi kedudukan yang istimewa kepada tulisan Jawi yang menjadi tulisan asal dan kebanggaan umat Melayu di rantau ini serta menjamin kewibawaannya. Namun begitu hakikatnya, tulisan jawi semakin dipinggir dan dilupakan dalam arus kehidupan seharian. Pengenalan program J-Qaf (Jawi, Quran, Arab dan Fardhu Ain) di sekolah-sekolah rendah seluruh negara mampu memberi impak positif kepada perkembangan tulisan jawi di negara kita dalam jangka masa panjang.
Selanjutnya, Seksyen 10 akta ini memperuntukkan bahawa bentuk angka dalam bahasa kebangsaan ialah bentuk angka Arab dan Seksyen 11 pula menerangkan bahawa penyediaan sesuatu borang boleh dilakukan di dalam bahasa kebangsan atau bahasa Inggeris, namun begitu bahasa kebangsaan perlu diberi keutamaan yang sepatutnya.
Malangnya selepas 50 tahun negara menyambut kemerdekaan, masih terdapat hampir 90 peratus borang, dokumen, perjanjian, surat ikatan dan lain-lain lagi yang melibatkan penjualan serta pembelian rumah, kereta, jentera, hartanah dan sebagainya dalam bahasa Inggeris. Situasi ini menimbulkan implikasi besar kepada rakyat Malaysia yang berbilang kaum Melayu, Cina, India dan lain-lain apabila bahasa perjanjian yang digunakan agak sukar untuk dihafami.
Oleh yang demikian, penyediaan sesuatu perjanjian hendaklah di dalam bahasa kebangsaan agar pihak-pihak yang berkontrak memahami apa yang ditandatangani serta bentuk kontrak yang dimasuki.
Jika diteliti, Akta Bahasa Kebangsaan ini hanya menyebut berkenaan bahasa kebangsaan tanpa spesifik menyebut bahasa Malaysia atau bahasa Melayu. Walaupun akta ini secara keseluruhannya tidak memberi definisi bahasa kebangsaan, namun begitu dengan berpandukan Perlembagaan Persekutuan, maka dapatlah difahami bahawa bahasa Malaysia adalah bahasa kebangsaan seperti yang dimaksudkan, tanpa sebarang pertikaian.
Dalam buku Koleksi Ucapan Tun Syed Nasir (1996) dinukilkan bahawa " kerajaan telah mengetahui dan menginsafi betapa besar tanggungjawab negara terhadap perkembangan bahasa kebangsaan untuk menjadikan bahasa perantaraan umum yang digunakan oleh masyarakat kita. Bahasa ini juga akan menjadi bahasa rasmi yang digunakan sebagai alat perhubungan antara kerajaan dengan rakyat dalam segala urusan. Pada satu tahap yang lain bahasa ini akan menjadi bahasa ilmu pengetahuan yang meliputi semua peringkat sekolah, maktab perguruan dan universiti. Semua tujuan ini mestilah tercapai dengan baik supaya kedaulatan bahasa kebangsaan itu menepati erti kata yang sebenar.
Kemajuan sesuatu bahasa dapat dicapai melalui perjuangan bangsa. Kemajuan bahasa Melayu kita bergantung kepada setakat mana usaha kita memperjuangkannya. Berbagai-bagai liku jalan yang ditempuhi datuk nenek kita dala perjuangan mereka menegakkan kedaulatan bahasa kita sehingga bahasa kita terus hidup hingga hari ini. Sekarang sampai pula zaman kita, keturunan yang hidup segar kerana mendapat nafas baru setelah bergolak merebut kemerdekaan untuk meneruskan perjuangan ini. Kita sedang menempuh suatu cabaran yang meminta tiap-tiap orang yang cintakan bahasa kebangsaan membuat pengorbanan, baik berupa masa mahupun tenaga".
Banyak pihak yang boleh memainkan peranan penting terutamanya para sasterawan, penulis, wartawan dan sebagainya perlu memperbanyak dan tingkatkan penulisan mereka; para hakim dan ahli perundangan pula wajar berusaha menulis sebanyak mungkin penghakiman kes mahkamah di dalam bahasa kebangsaan; atau ahli profesional seperti doktor, peguam, jurutera, arkitek, ahli akademik dan lain-lain hendaklah giat menulis buku dan penerbitan berkaitan bidang masing-masing dalam bahasa kebangsaan.
Orang ramai juga perlu memainkan peranan masing-masing dan tidak wajar sekadar menjadi penumpang dan penonton atau Pak Kadok sahaja. Bagi jutawan dan hartawan pula, sebagai melaksanakan tanggungjawab sosial korporat (CSR), mereka perlu bersedia menyumbang dan membiayai kelancaran aktiviti penerbitan dalam bahasa kebangsaan dan kegiatan bahasa di negara kita.
Persoalan yang masih menjadi tanda tanya sehingga ke hari ini ialah apakah perkembangan dan berita terkini kepada pindaan Akta seperti yang dihebohkan pada tahun lepas yang akan membolehkan pencemar bahasa dikenakan denda sehingga RM1,000?
Setelah hampir 50 tahun negara merdeka, maka usaha dan inisiatif semua pihak untuk meletakkan kembali status keagungan bahasa kebangsaan di persada yang selayaknya perlu digembleng kerana bahasa yang sudah berusia lebih 2500 tahun ini merupakan bahasa utama dunia yang ditutur oleh lebih 200 juta orang di seluruh dunia. Sempena bulan bahasa dan sastera yang sedang disambut sepanjang bulan September ini, semangat cintakan bahasa dan menjadikan bahasa jiwa bangsa perlu disemai dan dijadikan cara hidup masyarakat Malaysia.
RUJUKAN:
Asmah Haji Omar, 1985. Susur Galur Bahasa Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka
Comments